AXIT AMIN LÀ GÌ?

1. Axit amin là gì? Công thức hóa học của Axit amin

Axit amin (hay còn gọi là amino axit), là nguyên liệu để tổng hợp nên các protein trong cơ thể, các protein khác nhau do các axit amin sắp xếp vị trí khác nhau trong chuỗi polypeptid. Protein được mô tả như một chuỗi các hạt với nhiều hình dáng khác nhau, mỗi hạt là một axit amin.

Các loại axit amin này có thể kết hợp với nhau để tạo ra nhiều loại protein khác. Khi ăn các thức ăn giàu protein như: thịt, cá, trứng, sữa,… thì các protein này sẽ được hệ tiêu hoá phân huỷ thành các phân tử nhỏ thành các axit amin.

Công thức hóa học của axit amin

Cấu trúc chung là có nhóm amin ở bên trái và nhóm axit cacboxylic bên phải. Trong hóa sinh, thuật ngữ này còn nói đến alpha amino axit, các axit amin có nhóm amin và cacboxylic gắn vào cùng cacbon nên được gọi là alpah cacbon

Phần dư còn lại của axit amin là phần sau khi bỏ phân tử nước ra khỏi nitơ và tạo thành liên kết peptit.

2. Axit amin có tác dụng gì?

• Cải thiện chức năng gan: Các axit amin chuỗi nhánh có thể giúp cải thiện chức năng gan ở những người có chức năng não kém do suy giảm chức năng gan.
• Cải thiện giấc ngủ và tâm trạng: Trytophan là axit amin cần thiết để sản xuất serotonin giúp dẫn truyền thần kinh, giúp điều chỉnh tâm trạng, giấc ngủ và hành vi. Khi thiếu axit amin khiến nồng độ serotonin giảm thấp gây nên chán nản và mất ngủ. Việc bổ sung Trytophan giúp giảm các triệu chứng trầm cảm, cải thiện giấc ngủ và tâm trạng.
• Phục hồi, giảm đau nhức cơ: Các axit amin có thể ngăn chặn phân hủy của cơ bắp và bảo tồn lượng cơ. Bổ sung axit amin được chứng minh có hiệu quả duy trì lượng nạc ở người cao tuổi và vận động viên.
• Ngăn hiện tượng mất cơ: Mất cơ là tác dụng phụ khi bệnh nhân điều trị tại giường quá lâu, đặc biệt thường thấy ở người cao tuổi. Bổ sung axit amin có thể giúp phục hồi cơ, ngăn chặn tình trạng mất cơ.
• Thúc đẩy quá trình giảm cân: Nghiên cứu thực hiện trên người và động vật đã cho thấy các axit amin có hiệu quả lớn trong việc giảm cân. Bổ sung các axit amin chuỗi nhánh giúp giảm tỷ lệ chất béo trong cơ thể.
• Nâng cao hiệu suất chơi thể thao: 3 axit amin chuỗi nhánh giúp giảm mệt mỏi, cải thiện hiệu suất, giảm đau nhức và còn giúp phục hồi cơ bắp khi tập thể thao.

3. Axit amin thiết yếu là gì và gồm loại nào?

Axit amin (amino axit) là thành phần chính tạo nên giá trị dinh dưỡng riêng của các phân tử protein, rất cần cho sự sống.

Cơ thể phải tự sản xuất ra các protein của mình bằng cách chọn những axit amin cần thiết từ thực phẩm và kết hợp chúng lại theo trình tự nhất định. Đó được gọi là quá trình tổng hợp protein của cơ thể.

Trong 22 axit amin tổng hợp nên các loại protein cho cơ thể thì có 9 axit amin cơ thể không tự tổng hợp được mà bắt buộc phải được cung cấp từ thực phẩm bên ngoài. Chúng được gọi là axit amin thiết yếu hay axit amin không thay thế và bao gồm: Isoleusine, Leucine, Lysine, Methionine, Phenylalanine, Threonine, Tryptophan, Valine và Histidine.

Axit amin thiết yếu không hẳn là quan trọng hơn các axit amin khác mà chúng thiết yếu chỉ là do cơ thể không thể tự tổng hợp được mà phải được cung cấp mà thôi.

4. Vai trò của 9 axit amin thiết yếu với cơ thể

9 loại axit amin thiết yếu này liên kết chặt chẽ với nhau, kích thích cơ thể phát triển mạnh mẽ. Nếu thiếu 1 trong số chúng cơ thể dễ dẫn đến 1 số bệnh tật nguy hiểm.

5. Axit amin có trong thực phẩm nào?

• Isoleucine có nhiều trong thịt gà, cá, hạnh nhân, hạt điều, trứng, gan, đậu lăng và thịt bò.
• Leucine có nhiều trong đậu tương, đậu lăng, lòng đỏ trứng, hạnh nhân, cá, lạc, tôm.
• Lysine có nhiều trong phô mai, khoai tây, sữa, trứng, thịt đỏ, các sản phẩm men.
• Methionine có nhiều trong thịt, cá, đậu đỗ tươi, trứng, đậu lăng, hành, sữa chua, các loại hạt.
• Phenylalanine có nhiều trong sữa, hạnh nhân, bơ, lạc, các hạt vừng.
• Threonine có nhiều trong thịt, cá, trứng. Những người ăn chay có thể bổ sung từ sữa đã tách kem, gạo tấm, đậu tươi, lạc, hạt điều (nhưng hàm lượng trong các nguồn này rất thấp, nên buộc phải dùng sinh tố bổ sung).
• Tryptophan có nhiều trong chuối, đậu phộng, hạt sen, gạo, thịt gà tây, bí đỏ (bí đỏ chứa một lượng tryptophan rất dồi dào)
• Valine có nhiều trong sữa, thịt, ngũ cốc, nấm, đậu tương và lạc.
• Histidine có nhiều trong thịt, sữa, cá, gạo, bột mì.

Mặc dù các loại protein thực vật có giá trị sinh học thấp hơn so với protein từ trứng hay sữa... nhưng chúng lại chứa đủ các axit amin cần thiết đối với con người dù với lượng nhỏ. Có thể ăn nhiều loại rau xanh, các loại hạt khác nhau sẽ làm tăng giá trị sinh học của protein thực vật.

6. Một vài điều nên biết khi bổ sung các axit amin thiết yếu

Những protein thực phẩm nào có các axit amin thiết yếu với tỷ lệ cân đối tương tự như protein cơ thể sẽ được cơ thể dùng trọn vẹn (100%) để tổng hợp protein cho cơ thể. Chúng được coi là protein lý tưởng hay protein chất lượng cao và thông thường là protein của sữa hay của trứng.

Mỗi loại protein thực phẩm thường thiếu hụt các axit amin thiết yếu không giống nhau. Vì vậy để tăng cường giá trị sinh học, chúng ta có thể dùng chung nhiều loại thực phẩm, chúng có thể bổ sung cho nhau.

Ví dụ hỗn hợp gạo - đậu nành hoặc đậu xanh - mè - đậu phộng có giá trị sinh học tương đương với sữa và trứng. Nhờ đậu nành giàu lysine, mè giàu methionine và đậu phộng giàu tryptophan, đã bổ sung cho các thiếu hụt axit amin thiết yếu của gạo.

Các loại sản phẩm bổ sung dinh dưỡng cũng là lựa

chọn tốt để cung cấp axit amin thiết yếu nếu có điều kiện kinh tế.

Axit amin thiết yếu cùng với các axit amin cần thiết khác trong tổng số 22 axit amin quan trọng của cơ thể làm lên 1 cơ thể khỏe mạnh, giàu sức sống... Hy vọng qua bài viết này giúp bạn hiểu hơn về Axit amin là gì để bổ sung đúng, hiệu quả sẽ là bệ đỡ cho sức khỏe thể lực, trí lực con người cả hiện tại và lâu dài.

Nguồn: Vinmec